Do prawidłowego rozwoju człowieka niezbędne są nie tylko węglowodany, białka, tłuszcze czy składniki mineralne. Bardzo istotne są również witaminy. To dzięki nim niektóre funkcje w organizmie działają prawidłowo. Bez nich nie jest możliwa odpowiednia praca całego organizmu. Ich źródłem jest przede wszystkim pożywienie, ale nie zawsze dostarczają ich odpowiednią ilość. Na szczęście witaminy można otrzymywać również syntetycznie i przyjmować w postaci suplementów diety. 

Witaminy - czym są? 

Witaminy to grupa organicznych związków chemicznych o różnorodnej budowie, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania żywego organizmu. Występują one naturalnie, jednak mogą być również otrzymywane syntetycznie. Są one również egzogenne co oznacza, że nie jest w pełni syntetyzowany przez organizm, ale bierze udział w procesach biochemicznych. Ze względu na rozpuszczalność dzielą się na witaminy rozpuszczalne w tłuszczach i w wodzie. Dodatkowo nieodpowiednia ilość lub brak witaminy objawia się różnymi schorzeniami. 

Awitaminoza 

Jest to schorzenie, które polega na całkowitym braku albo bardzo dużym niedoborze jakiejś witaminy lub zestawu witamin w organizmie. Powoduje ono różnorodne nieprawidłowości przemiany materii z charakterystycznymi objawami dla poszczególnych witamin, na przykład witamina C - szkorbut, witamina B12 - niedokrwistość megaloblastyczna, witamina A - kurza ślepota. 

Hipowitaminoza 

Hipowitaminoza jest zespołem objawów wywołanych zbyt małą ilością jednej lub kilku witamin. Powstaje na skutek niedoboru witamin w diecie albo w efekcie upośledzenia wchłaniania witamin z pokarmu, zwiększonego zapotrzebowania, działania różnych leków. 

Hiperwitaminoza  

Jest przeciwieństwem awitaminozy. Dotyczy przede wszystkim witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Inaczej jest to zespół objawów chorobowych wywołany nadmiarem witamin w organizmie.  

ADEK - witaminy rozpuszczalne w tłuszczach 

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach są przechowywane w tkance tłuszczowej organizmu i nie są wydalane w taki łatwy sposób jak witaminy rozpuszczalne w wodzie. Ich nadmiar może prowadzić do zatruć organizmu. Są one bardziej przyswajanie przez organizm, kiedy dieta jest wzbogacona w tłuszcze. 

Witamina A 

Jest to grupa organicznych związków chemicznych zaliczanych do retinoidów. Najważniejszymi źródłami witaminy A dla człowieka są: tran, wątroba i podroby, słodkie ziemniaki, jarmuż, szpinak, ale także mleko, sery, masło. Dobowe zapotrzebowanie dla dorosłej kobiety to 700 µg RAE/dzień, a dla mężczyzny 900 µg RAE/dzień. Dzieci w zależności od wieku i płci - od 400 do 900 µg RAE/dzień. Retinol uczestniczy w procesie widzenia, reguluje aktywność komórki tkanki kostnej, co wpływa na właściwy wzrost i rozwój kości. 

Niedobór 

Niedobór witaminy A może prowadzić do takich zaburzeń jak: ślepota zmierzchowa, nadmierna suchość rogówki i spojówek, zaburzenia i zahamowanie wzrostu, rogowacenie i łuszczenie się naskórka, infekcje. 

Nadmiar

Nadmiar witaminy A w organizmie objawia się: ociężałością, odwapnieniem kości, osłabieniem mięśni, utratą apetytu, niekorzystnymi zmianami dermatologicznymi - łysienie, owrzodzenia, krwotokami, zaburzeniami pracy serca i nerek. W niektórych przypadkach może przyczyniać się do powstawania nowotworów. Regularne przekraczanie dobowej normy może nie być bezpieczne dla organizmu. 

Witamina D 

Witamina D ma duży wpływ na działanie gospodarki wapniowo - fosforanowej i utrzymywanie prawidłowej struktury i funkcji kośćca. W farmakoterapii witamina D znajduje zastosowanie przede wszystkim w profilaktyce i leczeniu krzywicy, osteomalacji i osteoporozy. Witamina D wywiera znaczący wpływ na metabolizm kości, może także pomagać w zwalczaniu próchnicy przez układ odpornościowy. Co więcej, witamina D stymuluje zdolność do regeneracji wątroby. Najwięcej tej witaminy zawierają ryby, tran, wątróbka, sery. 

Niedobór 

Niedobór prowadzi do krzywicy, rozmiękania kości, częstszych złamań, zniekształceń sylwetki, pogorszenia słuchu. Ponadto niskie stężenie witaminy D może wiązać się z występowaniem insulinooporności. 

Nadmiar

Bardzo rzadko dochodzi do przedawkowania witaminy D, ponieważ jest ona rozkładana przez promienie UV. Poziom przekraczający 200 ng/ml uważany jest za toksyczny i może prowadzić do hiperkalcemii i hiperfosfatemii. A to może spowodować: nudności i wymioty, brak apetytu, zaparcia, osłabienie i łatwe męczenie się, nadmierne pragnienie, wzmożone oddawanie moczu, świąd skóry, bóle głowy, niewydolność nerek. 

Witamina E 

Jest to główny przeciwutleniacz, który występuje w komórkach. Warunkuje prawidłową strukturę błon biologicznych oraz je chroni. Wpływa na metabolizm mięśni i umożliwia syntezę niektórych lipidów. 

Niedobór 

Głównym skutkiem niedoboru witaminy E jest zaburzenie płodności. Ponadto może występować zanik mięśni, rozpad erytrocytów, zaburzenie wzrostu, uszkodzenie nerwów czy utrata jędrności skóry. 

Nadmiar

Za duże dawki witaminy E powodują zaburzenia czynności przewodu pokarmowego, uczucie zmęczenia i osłabienia. Większość tej witaminy jest wydalana, dlatego też bardzo ciężko o jej przedawkowanie. 

Witamina K 

Ta witamina występuje w wielu produktach spożywczych, na przykład w: brokułach, szpinaku, awokado, jogurcie, jajkach, serze. Zapotrzebowanie dobowe na witaminę K wynosi około 60-80 μg. 

Niedobór 

Niedobór witaminy K skutkuje zaburzeniami krzepnięcia krwi, krwawieniem, zaburzeniem pracy jelit. 

Nadmiar 

Przy podniesionym poziomie tej witaminy bardzo często dochodzi do rozpadu krwinek czerwonych, a to prowadzi do niedokrwistości i anemii, zapalenia jelita, u niemowląt - żółtaczkę, uszkodzenie komórek.